ایا شیطان فرزندان و یارانی دارد که برای وسوسه انسان‌ها او را یاری کنند؟

می‌دانیم که «شیطان»، معناى وسیعى دارد و به هر موجود سرکش، طغیان‌گر و موذى شیطان گفته می‌شود.[1]

از آیات و روایات استفاده می‌شود که ابلیس دارای فرزندان و یارانی است که کارشان وسوسه انسان‌ها و گمراه کردن آنها است. در قرآن کریم می‌خوانیم:

«این‌چنین در برابر هر پیامبرى، دشمنى از شیاطین انس و جنّ قرار دادیم. آنها به طور سرى (و درگوشى) سخنان فریبنده و بی‌اساس [براى اغفال مردم] به یکدیگر می‌گفتند...».[2] از این آیه شریفه استفاده می‌شود که: شیطان داراى یارانی از آدمیان و جنیان است.

«به یاد آرید زمانى را که به فرشتگان گفتیم براى آدم سجده کنید! آنها همگى سجده کردند مگر ابلیس- که از جن بود- و از فرمان پروردگارش بیرون رفت. اکنون آیا شما او و فرزندانش را به جاى من به عنوان دوست خود انتخاب می‌کنید، با آن‌که آنها دشمن شما هستند؟!».[3]

این آیه شریفه نشان می‌دهد که شیطان داراى فرزندانى است.[4]

در برخی روایات و منابع دینی نیز از برخی شیاطین که از فرزندان و یاران ابلیس‌اند، نام برده شده است که بدون بررسی سندی آنها به نقل چند مورد بسنده می‌کنیم:

1. «وَلْهان»؛ پیامبر خدا(ص) فرمود: «برای وضو، شیطانی است با نام "ولهان" که اگر بندگان، نام خدا را در وضو نبرند، به وسوسه آنها خواهد پرداخت».[5]
2. «لاقیس»؛ امام صادق(ع) یا امام کاظم(ع) فرمودند: «... همجنس‌بازى زنان، گناهش بیشتر از زنا است و به خدا سوگند که توبه‌اى براى این‌گونه زنان نیست(اگر این کار را رها نکنند). خداوند بکشد لاقیس دختر ابلیس را که چه بنیاد بدی گذاشته است».[6]
3. «هفّاف»؛ نام شیطانی است که در بیابان‌ها انسان را گمراه می‌کند.[7]
4. «زَلَنْبُور»؛ که مأمور وسوسه بازاری‌ها است؛ و لغویات، قسم دروغ و تعریف دروغ از کالا را نزد آنها زینت می‌دهد. در نقل دیگر چنین آمده است: زلنبور، میان مردم، و میان مرد و خانواده‌اش جدایی می‌اندازد.[8]
5. «ثبر»؛ این شیطان بر انسان گماشته شده تا هنگام مصیبت، او را به جزع و ناسپاسى و پاره کردن لباس بخواند.
6. «اعور»؛ این شیطان، مردان و زنان را به زنا دعوت می‌کند.
7. «مطووس»؛ کار او پراکندن اخبار دروغ و جعلیات است.
8. «داسم»؛ او مراقب خانه‌ها است. وقتی انسان داخل خانه‌ای شد و سلام نکرد و نام خدا را بر زبان نیاورد، با او داخل خانه می‌شود و آن قدر وسوسه می‌کند تا شرّ و فتنه ایجاد نماید.[9] طبق نقل دیگر؛ وقتی مرد داخل خانه می‌شود و وقتی عیب و اشکالی از آنها می‌بیند، داسم او را وسوسه می‌کند که بر اهل خانه خشمگین ‌شود.[10]
9. «ابیض»؛ پیامبران را وسوسه می‌کند؛[11]چنان‌که از پیامبر خدا(ص) نقل شده است: ابلیس به ابیض دستور داد تا پیامبر بعد از «ذو الکفل» را خشمگین کند، اما موفّق نشد.[12]
10. «زُها»؛ بر اساس روایتی از امام صادق(ع)؛ «زُها»(دهار)، مؤمنان را آزار داده و آنان را دچار خواب‌هاى وحشتناک و اندوه‌آور می‌کند.[13]
11. «تمریح»؛ امام صادق(ع) فرمود: «شیطان را یاورى است به نام "تمریح" که وقتی شب شود ما بین مشرق و مغرب را پُر کند (در همه جا نفوذ خود را اعمال می‌کند)».[14]
12. «قُزَح»؛ ابن الکواء از امیرالمؤمنین علی(ع) از قوس[15] قزح پرسید، و آن‌حضرت فرمود: «مادرت در عزایت باد! اى ابن کوّاء مگو: "قوس قزح"؛ زیرا قزح نام شیطان است، بلکه بگو: "قوس الله"که هرگاه ظاهر گردد ارزانى و فراوانى بسیار آشکار گردد».[16]
13. «زوال»؛ در محضر امام صادق(ع) سخن از مردانی شد که با آنها عمل شنیع لواط انجام می‌شود، و آن‌حضرت فرمود: «... در ایجاد آنها فرزندى از ابلیس به نام زوال شرکت داشت و هر مردى را که زوال در او شریک باشد، مفعول واقع می‌شود و هر زنى که در آن شریک باشد عقیم خواهد شد...».[17]
14. «متکوّن»؛ امام صادق(ع) فرمود: «ابلیس یک شیطانى دارد که او را متکون می‌گویند؛ او به هر صورتى ظاهر می‌شود، گاهى در صورت‌هاى کوچک و گاهى بزرگ دیده می‌شود».[18]
15. «خنزب»؛[19] بین نمازگزار و نمازش حایل می‌شود؛ یعنی حضور قلب را از وی برطرف می‌کند. چنان‌که در روایتی چنین آمده است که: عثمان بن ابی العاص بن بشر در خدمت رسول خدا(ص) عرض کرد: شیطان بین نماز و قرائت من حایل می‌شود - یعنی حضور قلب را از من می‌گیرد - حضرت جواب داد: «نامش شیطان"خنزب" است. پس هر زمان از او ترسیدی، به خدا پناه ببر».[20]

با آن‌که نمی‌توان به صورت قطعی، تمام گزارش‌های بالا را تأیید کرد، اما وجود یاورانی برای ابلیس، چیزی است که در قرآن کریم بدان تصریح شده است.